Film Sesleri ve Telif

– Bu makale Almanya’daki telif hakkı mevzuatına dayanmaktadır –
Edebiyat, bilim ve sanat alanlarındaki eserlerin eser sahipleri, yarattıkları çalışmalar için telif hukuku korumasından yararlanır. Hukuka göre eserler kişisel zihinsel yaratılar olmalıdır. Telif hukuku anlamında bir eserin şu ölçütleri karşılaması gerekir: “yaratma”, “fikrî içerik”, “algılanabilir biçimsel tasarım” ve “bireysellik”.

Bu ölçütler, film ses yaratıcılarıyla ilgili çeşitli önemli yargı kararlarının da temelini oluşturmuştur; örneğin Federal Yüksek Mahkeme’nin 2002 tarihli “Mixing Engineer” kararı (BGH I ZR 1/00), Köln Yüksek Eyalet Mahkemesi’nin dayanak kararı (6 U 7/98) ve Federal Yüksek Mahkeme’nin 1982 tarihli, “Tonmeister” olarak da anılan “Sound Engineer” kararı (BGH I ZR 114/80).

Algılanabilir yaratıcı faaliyetin yalnızca teknik araçlarla yerine getirilmemiş olması ve belirli bir “tasarım kalitesi” düzeyine ulaşılmış olması esastır.

Genel film sesi (müzik hariç), filmin olayları için vazgeçilmez olan bağımsız bir ses manzarası oluşturur; özellikle sesler ve gürültülerden oluşan tınıların bir bileşiminden meydana gelir ve böylece filmin bağımsız bir katmanını tesis eder.
Öyleyse, telif hakkı kapsamındaki eser kavramını film sesi bağlamında tanımlamak için yargı içtihadı ve literatürde geliştirilen (“yaratma”, “fikrî içerik”, “algılanabilir biçimsel tasarım” ve “bireysellik”) ölçütlerini uyguladığımızda ne sonuç çıkar?

Film ses yaratıcıları, çeşitli mevcut ve yeni oluşturulan seslerin kaydı, seçimi, tasarımı, üretilmesi ve kompozisyonu yoluyla (yapay) bir ses imgesi üretir; bu imge, izleyicide çeşitli ruh hâllerini ve olayın dramatik kavrayışını uyandırabilir ve yönlendirebilir. Ses imgesinin oluşturulmasındaki farklı tasarım olanakları ve yaratıcı serbestlikler nedeniyle, bireysellik/tasarım kalitesi eşiği aşılır.

Böyle bir tanım yapılırken, müzik için yaygın olarak kullanılan tanım esas alınabilir: “Müzik eserleri, tonları bir ifade aracı olarak kullanan tüm kişisel zihinsel yaratılardır” (Schricker/Loewenheim, Telif Hakkı Şerhi).

Film sesi tanımı ise şöyledir: “Film sesi eserleri, hareketli görüntüler için özgün ya da yapay ses imgeleri oluşturmak amacıyla sesleri (tonlar, gürültüler) bir ifade aracı olarak kullanan tüm kişisel zihinsel yaratılardır.” Film ses yaratıcıları, film eserinin üretimi sırasında—filmin merkezî bir parçasını oluşturan—yaratıcı bir katkı sundukları için filmin ortak eser sahipleri kabul edilir.