Film Prodüksyonlarında İkinci Ses Asistanının Önemi Üzerine

Sette kaydedilen diyaloğun özgünlüğü, bir sahnenin gerçeklik ve duygusal niteliği söz konusu olduğunda vazgeçilmezdir. Bunu sağlamak için, orijinal ses mümkünse gürültü ve arka plan dikkat dağıtıcılarından arındırılmış olarak temiz ve zengin biçimde kayda alınmalıdır.

Sahada (sette) kayıt için temelde iki seçenek vardır: boom mikrofonlar ve lavaliyer (yakalık) mikrofonlar. Günümüzde iyi değerlendirilmiş bir özgün ses sinyali, çoğu zaman her iki kanaldan oluşur; bu kanallar post prodüksiyonda faz düzeltmesi yapılarak mikslenir. Bazen en iyi diyalog geri çalımı için sinyallerden biri diğerinden daha iyi sonuç verebilir; ancak tipik olarak her ikisinin birlikte kullanılması gerekir. Lavaliyer mikrofon, boom’un yerine geçen değil, tamamlayıcısıdır.

Uzun metrajlar, TV filmleri ve dizilerde kalite talebinin sürekli artması, buna eşlik eden gürültü kirliliği ve daralan prodüksiyon bütçeleri, yüksek kaliteli öz sesi elde etmeyi her zamankinden daha zorlu kılmaktadır. Ucuz dijital ortamların kullanımıyla, provalar sıklıkla atlanır—çekim hemen başlar. Sahneler, çoğu zaman birden fazla kamerayla farklı açılar eşzamanlı çekilerek, ardışık çoklu tekrarlarla kesintisiz oynanır; bu da yakın boom çalışmasını güçleştirir.

İyi sonuçları güvenceye almak ve işi mümkün olduğunca akıcı yürütmek için sette ses departmanında üçüncü bir kişinin bulunması esastır: 2. Ses Asistanı. Bu pozisyon kimi zaman 2. Boom Operatörü, Ses Ekipmanı Asistanı veya Utility Sound Technician olarak da anılır. Amerikan, İngiliz ve Fransız film/TV yapımlarında bu rol uzun süredir standarttır.
2. Ses Asistanı, sete ayrılan toplam zamanı—dolayısıyla maliyeti—azaltır. Set sesine ilişkin önemli hazırlıklar ve görevler paralel biçimde sorunsuz yürütülebilir; böylece ses kayıt şefleri ve boom operatörleri provalara ve diğer departmanlarla gerekli iletişime odaklanabilir.

Üç kişilik bir ses ekibiyle; ekipmanın taşınması, kurulumu ve sökümü çekim günlerinin başında/sonunda ve mekân değişimlerinde daha verimli gerçekleşir. Bu, özellikle erişimi zor lokasyonlarda ve zorlu arazi koşullarında zaman ve potansiyel fazla mesai tasarrufu sağlar.

Timecode eşzamanlaması (ses ekipmanı ve kameralar), izleme alıcılarının dağıtımı, video iletiminin yönetimi ve akustik önlemlerin uygulanması gibi işler ses asistanı tarafından yürütülür ve provalarla ve diğer hazırlıklarla eşzamanlı yapılabilir. Böylece ses için bekleme süreleri azalır, tüm ekip için çalışma saatleri ve/veya fazla mesai düşer.

Yalnızca iki kişiyle, günümüzde birçok çekim planı ve buna bağlı ek süre gereksinimi artık ya mümkün olmaz, ya da fazla mesai yasal sınırları aşar.

Boom mikrofonlardan elde edilen sinyalin kalitesi, perspektifi ve mekânsallığı, doğrudan yakalanan lavaliyer sinyalinin sesini zenginleştirir; iki sinyalin miksteki birlikte kullanımı belirgin biçimde iyileşir. Basit iki kişilik diyaloglarda bile (plan/karşı plan düzeninde), tek boom ile mi yoksa iki boomun eşzamanlı kullanımıyla mı çalışıldığı duyulur fark yaratır. Boom yalnızca kadrajdaki kişiyi değil, gerektikçe diğer replikleri de yakalayabildiğinden, yönetmen ve oyuncuları bezdiren sık kesme araları olmaksızın diyaloglar yürütülebilir; bu da çok daha doğal ve otantik bir sonuç verir.

İkinci boom mikrofonundan gelen sinyal, hem görüntü hem ses kurgusunu da ciddi biçimde kolaylaştırır; sette geniş kapsamlı voice-over ve arka plan ses çalışması ihtiyacını azaltarak zaman kazandırır. Doğaçlama diyaloglar ancak birden çok boom mikrofonunun eşzamanlı çalışmasıyla etkin biçimde yakalanabilir. İkinci kamera kullanıldığında (ör. plan/karşı plan senaryolarında) genellikle kadrajda iki ayrı diyalog kaynağı olduğundan, profesyonel bir ikinci boom operatörü zorunludur. Ayrıca, ikinci boom; ön plan/arka plan oyuncu yerleşimleri, zorlu ışık durumları, karmaşık kamera hareketleri, birden fazla aktif mekân veya kalabalık oyuncu kadrosu olan sahnelerde olmazsa olmazdır.

Gürültülü ortamlarda (ör. işlek caddeler) ikinci asistan, arka plan gürültüsünü izole ederken ön plandaki diyaloğu yakalayarak, post prodüksiyonda ses tutarsızlıklarını azaltmaya yardımcı olur.

İkinci boomun kullanımı, öz sesin kalitesini belirgin biçimde yükseltir. Bu da genellikle ses post prodüksiyonunda oyuncularla yapılan ADR seanslarının sayısını kayda değer ölçüde azaltır; dolayısıyla stüdyo, personel, yol ve ADR kurgu maliyetlerinde tasarruf sağlar.

Eskiden lavaliyer mikrofonlar için sette üç–dört kablosuz sistem kullanmak “cömert” bir kurulum sayılırken, günümüzde on ya da daha fazla sistem eşzamanlı olarak kullanılabilmektedir. Tüm oyuncuların temel kablolaması artık standart uygulamadır. Bunun iyi organize edilmesi ve hızla gerçekleştirilmesi gerekir; ideali, tüm ekibin bekleme süreleri ve buna bağlı maliyetler oluşmaksızın yapılmasıdır. Tercihen çekim gününün başında, bu işlemi ses kayıt şefi ve/veya asistanı üstlenir. En iyi senaryo, kablolamanın sette değil, kostüm hazırlıkları sırasında setten uzakta yapılması; bu sırada geri kalan ekipmanın kurulup teknik provaların yürütülmesidir. Özellikle ana üs (makyaj/kostüm/bekleme alanı) ile set (çekim mekânı) arasında mesafe varsa, bu iş akışı için ses ekibinde üçüncü bir kişi gerekli hâle gelir. Her oyuncu, set kurulumuyla paralel kablolama sayesinde çekimden yaklaşık 5–10 dakika önce hazır olabilir; bu da yalnızca 2. ses asistanı ile başarılabilir. Bazı çekimler—özellikle kalabalık oyuncu kadrosu ve çok sayıda kostüm değişimi olanlar—bekleme sürelerini en aza indirmek için aynı anda iki, hatta üç ses ekibi üyesinin oyuncuları kablolamasını gerektirebilir.

2. Ses Asistanının bir diğer önemli görevi, kullanılan çok sayıdaki vericiyi yönetmek; bunların pil ya da şarjlı paket ile çalışır durumda olmasını sağlamaktır. Lavaliyer mikrofonlara, take’ler arasında yapılacak ani ayar ve değişiklikler de 2. Ses Asistanı tarafından çok daha kolay ve tüm ekip için çok daha az duraksama ile yürütülebilir.

2. Ses Asistanı ya da ses ekipmanı asistanının bir diğer sorumluluk alanı, mekânların kısa vadeli akustik iyileştirilmesi ve gürültü kaynaklarının giderilmesidir. Tüm ekip için gecikmeleri önlemek amacıyla, bu işlemler çoğu zaman setteki diğer önemli hazırlık çalışmalarıyla eşzamanlı yapılmalıdır. Buna; paspas ve halı serilmesi, ses sönümleyici perdelerin asılması, ayakkabı topuklarının bantlanması, ayrıca aksesuarlar, fanlar, ışık kontrol cihazları, kaloriferler ya da klima ünitelerinden gelen rahatsız edici gürültülerin yerinin saptanıp giderilmesi gibi işler dâhildir.

Film ekibine ait izleme alıcılarının (IFB olarak da bilinir) yönetimi ve bakımı da ses asistanının görev kapsamındadır. Günümüzde, birkaç yıl öncesine kıyasla yönetilmesi gereken cihaz sayısı çok daha fazladır. Ayrıca video village çoğu zaman farklı noktalarda ses beslemesi ister. Bu yönetim; tüm alıcıların pil ya da şarjlı paket ile beslenmesini sağlamayı da kapsar. Daha fazla izleme kanalı ve daha çok alıcı barındıran büyük setlerde, bu görev ancak bir 2. Ses Asistanı ile etkin biçimde yürütülebilir.

Bir yapımda, diyaloga ek olarak pek çok ses kaydedilebilir ve bunlar filmin ses tasarımı için son derece değerlidir. Bu sesler mevcut değilse, çoğu zaman çok daha fazla zaman ve maliyet harcanarak—mümkünse—sonradan üretilmeleri gerekir. Buna; belirli atmosferler, figüran kaynaklı arka plan sesleri, araç sesleri, nadir makineler ve diğer akustik açıdan zorlu aksesuarlar dâhildir. Sette “duraklama olamaz” anlayışının dayattığı zaman ve bütçe baskıları nedeniyle, bu tür kayıtlar çoğu zaman asıl çekim sırasında mümkün değildir.

2. Ses Asistanı, ana setten uzakta bağımsız bir kayıt düzeneği ile kayıtlar oluşturabilir; bu sırada yaratıcılık ve organizasyon becerisi sergiler. Ayrıca, diğer sahneler hâlâ çekilirken, daha karmaşık arka plan sesleri için aksesuarları, araçları ya da mekânları hazırlayıp mikrofonlayabilir. Bunun yanında, çekim ekibi bir sonraki sete geçerken, atmosfer ve arka plan kayıtları için de görevlendirilebilir.

Birden fazla kamera ve ses kaydedici kullanılan setlerde, cihazların eşzamanlanması için gereken emek artar ve bu iş çoğunlukla ses ekibince yönetilir. Kamera ekibiyle birlikte, 2. Ses Asistanı jam sync işlemlerini ve timecode üreteçleri için pil değişimlerini üstlenir.

Ses oynatımı gerektiren çekim durumlarında (ör. müzik playback), 2. Ses Asistanı teknik kurulumu hazırlayabilir ve gerektiğinde oynatım operatörü olarak da görev yapabilir.

Daha küçük, uzak yardımcı birimlerde (splinter units) diyalogsuz görüntüler çekilirken, 2. Ses Asistanı ana birim (Main Unit) çekimlerine paralel biçimde ses kaydı görevini üstlenebilir; böylece ana ekip yalnızca tek bir boom operatörüyle çalışabilir.

Daha genç, deneyimi görece az ama motivasyonu yüksek meslektaşları ses ekipmanı asistanı olarak istihdam etmek; boom operatörlüğü alanındaki personel açığı eğilimine karşı koymaya yardımcı olur. Bu nedenle, bütçe kısıtları tam teşekküllü bir 2. Ses Asistanı istihdamını engelliyorsa, utility sound technician (çok amaçlı ses teknisyeni) çalıştırılması ciddi biçimde göz önünde bulundurulmalıdır.